ρήτρα

η / ῥήτρα, ΝΜΑ, και ιων. τ. ῥήτρη και ηλιακ. τ. Fράτρα και κυπρ. τ. Fρήτρα, Α

1. συμφωνία με ρητούς όρους

2. ορισμένος όρος σύμβασης

νεοελλ.

1. φρ. α) «γενική ρήτρα»

(νομ.) στερεότυπη έκφραση με προκαθορισμένη νομική σημασία

β) «ειδική ρήτρα»

(νομ.) πρόσθετος όρος σε σύμβαση με τον οποίο τροποποιείται ή συμπληρώνεται υπέρ ενός από τους συμβαλλομένους η λειτουργία της σε σημείο που δεν ρυθμίζεται ειδικά ή ρυθμίζεται διαφορετικά στον νόμο

γ) «ποινική ρήτρα» — βλ. ποινικός

δ) «ασφαλιστήρια ρήτρα»

(νομ.) η, κατά κανόνα με ιδιαίτερη συμφωνία, προστιθέμενη ρήτρα συνήθως στη σύμβαση παραγγελίας, κατά την οποία ο παραγγελιοδόχος αναλαμβάνει έναντι τού παραγγελέα τον κίνδυνο για οποιαδήποτε αιτία μη εκπλήρωσης τής υποχρέωσης τρίτου με τον οποίο συμβάλλεται ο παραγγελιοδόχος για λογαριασμό τού παραγγελέα

ε) «ρήτρα σύνταξης εγγράφου»

(νομ.) ρήτρα κατά την οποία η δικαιοπραξία είναι άκυρη αν δεν έχει τηρηθεί ο τύπος που είχαν καθορίσει τα συμβαλλόμενα μέρη

στ) «ρήτρα κράτησης τής παροχής» — ρήτρα με την οποία ο δανειστής κρατεί ως όφελος το μέρος τής παροχής που έλαβε παρά την άσκηση από αυτόν δικαιώματος υπαναχώρησης από τη σύμβαση

ζ) «ρήτρα έκπτωσης»

(νομ.) ρήτρα με την οποία ο οφειλέτης εκπίπτει από τα συμβατικά δικαιώματά του στην περίπτωση που αυτός δεν εκτελέσει προσηκόντως τις υποχρεώσεις του

η) «ρήτρα τιμαρίθμου, χρυσού, δολαρίου, ECU ή άλλου ξένου νομίσματος» — ρήτρα σύμφωνα με την οποία η σε χρήμα προσδιοριζόμενη συμβατική οφειλή θα υπολογιστεί κατά την εξόφλησή της σε αντιστοιχία τού εθνικού νομίσματος προς τα αγαθά, τον χρυσό, το δολάριο, την ECU ή άλλο ξένο νόμισμα

θ) «ρήτρα τού μάλλον ευνοουμένου κράτους»

διεθν. δίκ. ρήτρα που διέπει τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ κρατών και με την οποία παρέχονται ή επεκτείνονται αυτόματα από μια χώρα σε μια άλλη χώρα όλα τα πλεονεκτήματα, όταν πρόκειται για γενική ή απόλυτη ρήτρα, ή μερικά μόνον πλεονεκτήματα, όταν πρόκειται για σχετική ή μερική ρήτρα, τα οποία έχουν ήδη χορηγηθεί ή ενδέχεται να χορηγηθούν σε τρίτη χώρα

ι) «ρήτρα τών πραγμάτων παραμενόντων ως έχουν»

διεθν. δίκ. ρήτρα κατά την οποία η ριζική και απρόβλεπτη μεταβολή τών περιστάσεων που οδήγησαν στη σύναψη διεθνούς συνθήκης μπορεί να επιφέρει τη λύση της ή την αποχώρηση ενός συμβαλλομένου από αυτήν

αρχ.

1. στοίχημα

2. (στις αιολ. και δωρ. πολιτείες) συνθήκη μεταξύ δύο πόλεων

3. (στη Σπάρτη) α) καθεμιά από τις θεμελιώδεις διατάξεις τής νομοθεσίας τού Λυκούργου («μία τῶν καλουμένων ῥητρῶν», Πλούτ.)

β) (γενικά) καταστατικός χάρτης για τον καθορισμό τών θεμελιωδών αρχών πολιτεύματος

γ) βασιλικός νόμος ή διάταγμα

4. (γενικά) νόμος

5. (στο αρχ. Βυζάντιο) προβούλευμα

6. λόγος, ομιλία.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. ανάγεται στη δισύλλαβη ρίζα Fερε- (βλ. λ. είρω [ΙΙ]), με μηδενισμένο το α' και εκτεταμένο το β' φωνήεν (πρβλ. εἴρηκα, ῥητός, ῥήτωρ) + επίθημα -τρα (πρβλ. πλέκ-τρα). Ο κυπρ. τ. Fρήτα έχει σχηματιστεί με ανομοιωτική αποβολή τού β' -ρ-].